Een kort woordje over virussen, evolutie-theorie en hoe moeilijk het is om hierop beleid te voeren…

 

Virus of bacterie, allemaal één pot nat ?

 

Misschien is het goed om eerste even in te gaan op het concept ‘virus’. Velen denken dat we pas beseften dat kleine organismen werden ontdekt met de microscoop van Anthoni van Leeuwenhoek (1700), maar niets is minder waar. Het vermoeden bestond al vele eeuwen vroeger.

 

Marcus Terrentius Varro Reatinus (Varro in ‘t kort) beschreef reeds (160 vC) de idee dat kleine onzichtbare diertjes ons ziek zouden maken. In De Re Rustica beschrijft hij het leven op het Sabijnse platteland en geeft hij tips hoe je woningen moet verluchten en dat basis hygiëne deze ‘diertjes’ kan weg houden.

 

 et quod crescunt animalia quaedam minuta, quae non possunt oculi consequi, et per aera intus in corpus per os ac nares perveniunt atque efficiunt difficilis morbos

 

Het is uiteindelijk wel zo dat de microscopische studie ons het verschil tussen een virus en bacterie zal leren. Een bacterie is, zoals Varro het beschrijft een levend wezen. Dit betekent dat het een ‘metabolisme’ heeft en dus op een of andere wijze zich moet voeden en ook vaak zuurstof nodig heeft

 

Niet alle bacteriën hebben zuurstof nodig, een van de meest gevreesde – Clostridium tetani – geeft Tetanus en overleeft gewoon op oppervlakten en in de natuurbodems. Vandaar dat we ons vaccineren om een mogelijke accidentele blootstelling te vermijden.

 

Het feit dat een bacterie een dergelijk metabolisme nodig heeft, betekent dat we dit overlevingsproces kunnen ‘verstoren’ en de bacterie bestrijden met antibiotica. Hierin verschilt de bacterie met een virus.

 

Een virus is geen levend organisme. Het is DNA/RNA in een eiwitmantel, meer niet. Zijn doel is om het DNA in de cellen van de gastheer te pompen en die cellen zullen dan fungeren als een kopieercentrum. Het virus kan zich op die manier zeer snel repliceren en toenemen in aantal. Zijn volgende taak is dan ook overdracht of transmissie naar de volgende gastheer.

 

Micro-organismen maken ons ziek, en dan gaan we dood ?

 

Dat is uiteraard niet helemaal waar. Omdat te begrijpen moet je even inbeelden dat je een virus (of bacterie) bent. Je opperste doel is dan uiteraard om zelf te overleven en te zorgen dat je ‘kinderen’ ook blijven overleven.

 

Een groot deel van de bacteriën in ons lichaam zijn Commensalen/Symbionten. Ze leven samen met ons en we helpen elkaar. De bacteriën in onze dikke darm zorgen mee voor de afbraak van voedselresten.

 

Als een virus/bacterie bij ons aankomt, dan is dat uiteraard via een bepaalde transmissie weg.

 

Het merendeel is aerogeen en ademen we gewoon in. De eerste plaats van aankomst is dan ook de luchtwegen en deze virussen zijn dan ook gespecialiseerd om daar hun werk te doen. Ze vermenigvuldigen daar en zorgen dat we gaan hoesten en niezen om zo het vertrek naar de volgende gastheer mogelijk te maken.

 

Sommige virussen/bacteriën kennen een feco-orale transmissie. Van de ene wijn stoelgang naar de volgende zijn mond. Nodeloos te zeggen dat deze ‘vieze’ manier vooral optreedt in landen met beperkte hygiëne. Reizigers naar de Nijl-delta worden snel gewaar dat de koks op de cruise niet al te vele hun handen wassen en moeten noodgedwongen aan boord blijven op dag 3-4. Deze virussen zijn gespecialiseerd in het gebruiken van de maag/darm kanalen en zullen na de replicatie fase een diarree veroorzaken om de reis naar het volgende slachtoffer mogelijk te maken.

 

De laatste manier van transmissie is gewoon via lichaamsvocht. Bloed, zweet en andere vochten. Ze kunnen opgepikt worden door besmette oppervlakten aan te raken of een prikaccident met bloed.

 

Meestal hebben deze virussen een voorkeurs-orgaan/cel om te repliceren. Zo zullen sommigen in de lever hun werk gaan doen en ‘hepatitis’ veroorzaken.

 

Je kan dus besluiten dat een virus na een replicatie fase zo snel mogelijk naar de volgende gastheer wil gaan. Daar is een reden voor. Na verloop van tijd gaat een gastheer zijn ‘immuniteit’ systeem in werking treden en een effectieve manier ontwikkelen om het virus te doden. Dit immuunsysteem bestaat uit witte bloedcellen van het lymfocyt-type. Zij zullen antilichamen aanmaken, die gericht zijn tegen de nieuwe indringer.

 

Vooraleer dit op punt is gesteld moet het virus al vertrokken zijn naar de volgende gastheer. Meestal duurt het een goede 2-3 weken om een volledige immuniteit te verwerven. Uiteraard is er ondertussen een zeer slim virus, dat gespecialiseerd is in het infecteren van de lymfocyten zelf. Dit is het hiv-virus, het ondermijnt daardoor de immuniteit, die het virus zou moeten vernietigen.

 

Een virus moet dus na de replicatie-fase snel naar de volgende gastheer. Door zijn infectie/replicatie proces gaat hij de mensen ‘ziek’ maken met als voornaamste doel zijn vertrek te bespoedigen. Als de gastheer door deze ziekte overlijdt, is dat eigenlijk niet echt de bedoeling geweest. De gastheer moet in zijn beste geval ‘mobiel blijven’ om zoveel mogelijk andere ‘toekomstige’ gastheren te ontmoeten. Om deze reden is Ebola virus ook niet zeer succesvol. Het is verschrikkelijk snel overdraagbaar via lichaamsvochten (goede eigenschap voor transmissie) en zorgt door replicatie dat zijn gastheer massief begint te bloeden uit alle (!) lichaamsopeningen. Helaas sterft de gastheer binnen uren/dagen, waardoor het contact met andere potentiele gastheren wordt beperkt.

 

Terug naar de evolutieleer van de virussen, nu je kennis hebt genomen van de basis virologie en de ‘overlevingsfilosofie’ van een micro-organisme.

 

Een virus zal uiteraard door het contact met reeds deels geïmmuniseerde leren dat er al wat weerstand is tegen zijn komst. Hierdoor zullen sommige virus-kinderen, waar kleine fouten zijn gebeurd tijdens het kopieerproces, meer bestand zijn in deze moeilijke gastheren. Hierdoor verandert de genetische samenstellingen van de virussen en wordt de ‘sterkste stam’ uitgeselecteerd. Deze evolutie van samenstelling noemt men ‘mutatie’.

 

Onze huidige speler COVID 19 is zo al enkele malen gemuteerd.

 

De originele naam was D614G. Nadien kwam de UK variant, die de naam B117-501Y.V1 kreeg.

Nodeloos te zeggen dat al deze coderingen lastig te onthouden was.

 

  • We noemen de originele variant nu de Wuhan Reference Strain
  • De UK variant is dan de Alpha. (11-2020, piek (90%) 03-2021, verdwenen 08-2021)
  • De eerste Zuid Afrika variant werd de Beta. (piek (7%), verdwenen 07/2021)
  • De Braziliaanse variant – Gamma. (01/2021, verdwenen 07/2021)
  • India variant – Delta variant (en alles tot Mu zijn ‘kleine’ kinderen) piek (99%) 08/2021
  • Zuid Afrika 2e variant- omicron (11/2021, vermoedelijke piek (99%) 31/12.

 

 

Bovenstaande opsomming leert dat de mutatie strains elkaar sneller opvolgen en dat niet alle mutaties erin slagen om de bovenhand te halen.

  • Alpha heeft de Wu strain volledig verdrukt
  • Delta is erin geslaagd om Alpha weg te drukken.

 

We vermoeden nu dat voor het einde van het jaar omicron Delta genetisch zal verslaan.

Ter info geef ik even de genetische stamboom mee van de strains in bijlage 3. Als je goed kijkt, dan zie je dat de stamboom normaal verder groeit op de vorige virusstam, m.a.w. Delta is een kind van Gamma.

 

Voor Omicron is dan niet het geval. Hij stamt af van de originele Wuhan Stam en daar is nog geen verklaring voor.

 

Men gaat ervan uit dat er een nieuwe dier-mens introductie kan geweest zijn.

 

Een andere theorie is dat er een originele variant aanwezig is in Zuid-Afrikaanse niet-gevaccineerde subgroepen, die daar vrij en agressief kan muteren. In het bijzonder is men aan het zoeken in de (meestal) niet-behandelde (en onderschatte) hiv-populatie in dit land. Ook deze mensen zouden wel eens een gevaarlijk reservoir kunnen worden als we ze niet gaan helpen met behandeling en vaccinatie.

 

Vaccinatie, lockdown en andere beslissingen…

 

Is het weer tijd voor het een of voor het andere?

 

Zoals voor vele activiteiten (professioneel en vrije tijd) is het steeds weer afwegen of je het risico moet lopen. Je kan afwachten tot er nationale regels komen of vooruitlopen op de kudde.

 

Vaccinatie kan preventief zijn om de reactie bij een toevallige blootstelling te voorkomen: e.g. Tetanus en Rabies vaccinaties. Men zal dan mensen vaccineren die deze blootstelling zouden kunnen hebben. Voor Tetanus is dat de ganse bevolking. Voor Rabies kan dat dierenverzorgers en speleologen betekenen.

 

Het kan echter ook de bedoeling zijn om groeps-immuniteit te verwerven en een aandoening de wereld uit te helpen: e.g. Polio. Dan is uiteraard een massale vaccinatie met hoge percentages nodig.

 

Bij aanvang van de pandemie werd vaak verwezen naar de eerste eeuw na Christus. De Pest pandemie was toen aan de orde van de dag en de Islamitische geleerden waren er niet over uit wat je moest doen.

 

De oorspronkelijke Islam heeft evenwel een wat uitzonderlijke visie op een plaag of besmetting. De pre-islamitische Griekse doctrine van miasma (slechte lucht of Mal-Aria) werd niet langer gevolgd.

 

Tijdens de veldtochten in het huidige Syrie was er een uitbraak van de pest in de stad Amwas. De Profeet Mohammed heeft toen allen verboden om op de vlucht te slaan en de plaag als een geschenk van Allah geduid.

Het overleven van de plaag of de zelfopoffering werden als hoogste goed beschouwd.

Een ziekte of plaag is een geschenk en beproeving voor de ware gelovige, het is slechts een plaag voor de onreine geesten.

 

Om deze reden is er in de vroege Moslim wereld een grote bereidheid om anderen bij te staan op het ogenblik van ziekte. Mogelijks is dat ook een factor in de bijzondere voorsprong van de middeleeuwse geneeskunde in de Islam. De bereidheid om zieke mensen te behandelen en onderzoeken, op gevaar van eigen leven.

 

In deze bereidwillige wetenschappelijk/filosofische bodem werd geexperimenteerd met preventie en behandeling.

 

In de literatuur wordt vaak verwezen naar twee verschillende vormen van aanpak in de middeleeuwse Islam. Ze worden toegewezen aan Ibn Khaldun en Ibn Al Kathib. Beiden zijn eigenlijk helemaal geen medici (tabib of hakim) doch filosofen en historici.

 

Ibn Khaldun (1350) kwam van een Andalusische familie en is uitgeweken naar Tunis. Ibn Al Khatib was de vizier van de Andalusische Sultan Mohamed V, die als rivaal werd gezien van Khaldun. Ibn Al Khatib was streng in de leer en voorstander voor het doormaken van een infectie, zoals de profeet had geprezen. Groepsimmunisatie op korte termijn dus. Ibn Khaldun was eerder van oordeel dat alle inspanningen moesten worden getroost om infectie te voorkomen, zoals de pre-islamistische Griekse leer.

 

We mogen niet vergeten dat Al Andaluz een intellectuele en filosofische smeltkroes was voor heel Europa met op de meest brilliante momenten een helderheid/openheid van geest.

 

Omdat vroeg-islamitische artsen redelijk dicht bij hun patienten stonden en experimenteerden, was ook vaccinatie al vrij vroeg bekend (en vrij laat bij ons gekomen) via de Ottomaanse tak van de Islam.

 

In de havens van Venetië werd in 1600 voor het eerst schepen aan de ketting gelegd. Dertig dagen (een maand) was de eerste gok: de Terentina. Maar dat was duidelijk te weinig of te kort. Met De Quarantina was het een schot in de roos. Iedereen die na 40 dagen levend van een boot afstrompelde had geen pest.

 

Als we deze gegevens naar de huidige tijdsgeest vertalen, moeten we dat correct doen. Ibn Al Khatib was voorstander van Mitigation, het doormaken van de infectie, doch op een gecontroleerde wijze, laag in aantallen. Het gaat ook hier niet over een ‘ongebreidelde verspreiding’ van de ziekte. Je zou dit een samenleving met milde beperkingen kunnen noemen. Mondmaskers en standaard richtlijnen qua hygiene zouden dan het minumum zijn.  Ibn Khaldun zijn aanpak zou nu Suppression worden genoemd. Volledig de transmisse trachten te voorkomen, een harde lock-down dus.

 

Zoals jullie nu kunnen vaststellen is men afhankelijk van de transmissie en de R waarde van het virus deze twee Middeleeuwse modellen van aanpak aan het afwisselen.

 

De R waarde geeft aan hoeveel mensen een geinfecteerd persoon gaat besmetten. Ervan uitgaand dat een geinfecteerd persoon op een bepaald ogenblik immuun wordt, geeft een R waarde van 1 aan dat iedereen slechts 1 persoon besmet. Dan blijft de infectiegraad stabiel. Als je onder de één duikt, dan gaat het virus afnemen in de bevolking en zou je de regels kunnen versoepelen. Als je echter (ver) boven de 1 gaat, dan is er een exponentiele toename van de virale load in de bevolking en moet je snel verstrengen.

 

Bij een dergelijk beslissing is het ook belangrijk te kijken naar de samenstelling van je groep en de activiteit in kwestie.

 

Wetende dat corona een hoge mortaliteit kent bij oudere mannen met chronishce medische  aandoeningen (diabetes, hartziekte, COPD); dan is het nogal vanzelfsprekend dat een vereniging van vrouwelijke tieners die boswandelingen maakt, wat langer kan wachten om maatregelen te nemen dan een groep mannelijke 50+ers, die biljart gaan spelen in een afgesloten ruimte.

 

Waakzaamheid en wijsheid is dus belangrijk.

Wijsheid kan je enkel vergaren door je in te lezen over een onderwerp.

 

Hopelijk geeft deze tekst wat achtergrond informatie om te begrijpen wat er speelt, alsook de nodige argumenten om een beslissing te verdedigen.

 

 

 

 

Guy Vermeiren

Cardioloog-intensivist

Getty Images

Getty Images

Varro, Middeleeuwse prent.

Varro, Middeleeuwse prent.

Verschil Bacterie versus Virus

Verschil Bacterie versus Virus

Transmissie van infectie – Chain of Infection Ottawa Public Health.

Transmissie van infectie – Chain of Infection Ottawa Public Health.

Genetische kaart van de COVID Strains.

Genetische kaart van de COVID Strains.

Ibn Khaldoun

Ibn Khaldoun

Poezie van ibn Al Khatib in het Alhambra (Granada, SP, EU)

Poezie van ibn Al Khatib in het Alhambra (Granada, SP, EU)