– Ford Madox Brown, Prerafaëliet avant la lettre

 

In de Britse kunstgeschiedenis was Ford Madox Brown (1821-1893) een van de meest originele kunstenaars. Geboren in Calais uit Britse ouders, studeerde hij aan verschillende Vlaamse kunstacademies (Brugge – Gent – Antwerpen). Via een periode in Parijs kwam hij terecht in Londen. Hij begon kritischer te worden ten opzichte van zijn academische opleiding. Zijn stijl veranderde grondig, zijn werk werd lichter van kleur en naturalistisch. Zijn nieuwe stijl raakte een gevoelige snaar bij de jonge artiest Dante Gabriel Rossetti. Zij werden vrienden voor het leven.

In 1848 richtte Rossetti samen met de kunstenaars William Holman Hunt en John Everett Millais de ‘PRB’, The Prerafaëlite Brotherhood, op. Zij werkten in een stijl, beïnvloed door de Italiaanse schilderkunst in de periode voor Rafael (de primitieve eenvoud). Hun onderwerpen kwamen veel uit Bijbelverhalen en ze gebruikten heldere kleuren in realistische details. Madox Browns stijl had een wisselwerking op de PRB. Hij werd nooit lid, maar had een vormende invloed. De leden van de broederschap namen zijn ideeën over en hij leerde ook van hen. Brown had ook belangstelling voor de middeleeuwen en religieuze tradities. Hij choqueerde graag zijn tijdsgenoten met realistisch en aanstootgevend werk. In ‘The Pretty Baa-lambs’ gebruikte hij natuurlijk licht en realisme boven de traditionele vormentaal: Victoriaanse vrouwen moesten bleek zijn, hier heeft het meisje rode wangen! Hij verwierp eenvoudige oplossingen en ook de bevalligheid en andere traditionele Victoriaanse formules. Zonder enige sentimentaliteit beeldde hij kinderen uit. Hij stelde traditionele opvattingen over artistieke harmonie, evenwicht en decorum in vraag.

Hij was een van de eersten die eigentijdse, maatschappelijke onderwerpen schilderde, alhoewel hij zich nooit met politiek bezig hield.

We zien een kunstenaar die een rechtlijnige weg bewandelde en toch de dingen anders bekeek. Hij bracht een frisse wind. Met zijn heftig coloriet, confronterende poses, dynamische composities, krachtige uitdrukkingen en humor, was hij ver zijn tijd vooruit. Zijn stijl bevat ontegensprekelijk buitenlandse invloeden, maar hij gebruikte die om Engelse onderwerpen af te beelden waarin hij zijn patriottische ideeën kwijt wou.

Vandaag in het MSK te Gent vind je de eerste overzichtstentoonstelling van zijn werk sinds meer dan veertig jaar. De expositie werd samengesteld door de Manchester Art Gallery en was de laatste die de onlangs overleden museumdirecteur Robert Hoozee naar Gent haalde. De tentoonstelling, Ford Madox Brown, pionier van de prerafaëlieten, is chronologisch gespreid over zes zalen. De bijkomende uitleg op de borden in de zalen is van zeer groot nut voor de bezoeker en geeft op een begrijpelijke en verklarende wijze het leven en de ideeën van Brown weer.

De tentoonstelling omvat niet alleen schilderijen en tekeningen, maar ook glasramen en meubels die hij ontwierp voor William Morris. Brown was een van de stichtende vennoten in het bedrijf van William Morris. Samen met Dante Gabriel Rossetti bedacht hij ook de lijsten voor hun schilderijen. Voor beide kunstenaars was de lijst een integraal deel van hun werk en niet zomaar een decoratieve toevoeging.

Zijn grootste oeuvre was ‘Work’ waarmee hij bezig was tussen 1852 en 1863. Je kan het zijn levenswerk noemen. Het belicht de plaats die arbeid in de maatschappij inneemt. Het is een allegorie van tegenstellingen. Actief–passief, armoede en welstand, hand- en hoofdarbeid. Alles is minutieus geschilderd, alles is even scherp gefocust, zowel op de voorgrond als op de achtergrond. ‘Work’ is bevolkt met overtuigend neergezette individuen uit verschillende lagen van de bevolking. Dit was zeer atypisch voor de Victoriaanse periode.

Een derde beroemd werk van Brown vind je in dezelfde zaal als ‘Work’ en heeft als titel ‘The Last of England’. Het verbeeldt de grote emigratiegolf in het midden van de negentiende eeuw. In het tafereel legde Brown een buitengewoon realisme.