Voor november vond ik het een routine om nogmaals terug te keren naar WWI in onze contreien. Ik koos nu niet voor een verslag van een rondrit, maar voor gewoon wat extracten uit een trip laat september in een gebied ruwweg gesitueerd tussen Arras, Albert, Bapaume en Peronne. In dit gebied werd er slag geleverd over bijna de gehele 14-18 periode.
Juist buiten Arras, het dorpje Henin sur Cojeul. Niet alleen de naam, maar ook het enorme crucifix langs de weg vielen op. Het aanpalende CWGC is dan ook Henin Crucifix genoemd en telt zo’n 58 graven.
Croisilles, iets verder op de D5, is een grotere plaats en juist buiten de bewoonde kom vinden we Croisilles Railway cemetery. Aangelegd bij een toenmalige spoorlijn, tellen we zo’n 200 graven met achterin een nisachtige uitstulping met rustbanken, daar waar de oude spoorbaan liep. Hier ook nog veel Canadese graven.
Verder de D5 volgen en we komen bij de hoofdweg Bapaume-Cambrai. Dit gebied buiten de Somme was het strijdtoneel van de slag om Cambrai (ruwweg november – december 1917). Zoals Thiepval het monument is voor de slag van de Somme, is Louverval Memorial een eerbetoon aan al de slachtoffers van het Cambrai offensief zonder bekend graf. Louverval of het “Cambrai Memorial” is een semicirculaire muur, omgeven door een pseudokloostergang wandelpad. Men vindt er de namen van 7.048 soldaten en officieren zonder bekend graf, gesneuveld tussen 20 november en 3 december 1917. Op de grond ervoor vindt men veel persoonlijke nota’s van families. Er is zelfs een brief uit 2007 van een familie die op de muur een letterfout in de naam van hun geliefde vond. Je ziet dat er recent een correctie is gebeurd. Het kleine, aanpalende CWGC telt 118 graven en we vonden er een lid van “The Artist Rifles”, een regiment en badge die we nog niet waren tegengekomen. Wat opzoekingwerk over dit regiment, dat na WWII is opgegaan in verschillende andere legerafdelingen, gaf ons niet veel meer dan dat de oorsprong lag bij een vrijwilligerscorps dat rond 1860 ontstond te midden van acteurs, schilders, muzikanten, beeldhouwers e. d. Volgens een bron telde het regiment in de eerste wereldoorlog ongeveer 15.000 manschappen, waarvan er zo’n 2.000 de oorlog niet overleefden.
Stilaan komen we nu in het gebied van de Somme veldslagen. Op de weg van Bapaume naar Peronne komen we Sailly-Saillisel CWGC tegen. Een concentratiebegraafplaats met meer dan 700 graven. Niet veel verder is er Rancourt, dat de trieste prijs heeft op zijn grondgebied zowel een Duitse, Franse als Engelse begraafplaats te hebben. Tussen het Duitse met ongeveer 11.000 graven en het Franse met ongeveer 8.500 graven, ligt midden in het veld het kleine Britse Rancourt CWGC met 92 graven. Je vindt er ook 3 graven uit 1940. Het gaat om 3 onbekenden van het Brits vliegend personeel. Opschrift op elke grafsteen: May 1940. Waarschijnlijk gaat het om de bemanning van een Blenheim bommenwerper, neergestort in 1940.
Het Franse kerkhof, juist over de grote weg naar Peronne, is zeer mooi aangelegd en naar Franse normen zeer verzorgd. Je vindt er gewone, enkele grafzerken en 4 massagraven. Daartegenover staat de “Souvenir Français Chapel”, die dringend aan restauratie toe is. Het aanpalende museum is open wanneer de privé-eigenaar het wil. De kapel puilt uit van herdenkingsplaten en was oorspronkelijk een privé-initiatief van een familie ter herinnering aan hun zoon, een Franse luitenant, gesneuveld in 1916. Zeer origineel zijn de kerkstoelen in de kapel. Door een ingenieus systeem dienen ze zowel als zitstoel als als bidstoel.
Je kan van hier nog een zijweg naar Delville Wood inslaan, goed aangegeven door veelvuldige borden. Delville Wood bevindt zich nabij het dorpje Longueval. Hier vind je het South African National Memorial en museum.
Het monument is een triomfboog met juist erachter een fortachtig gebouw met een zeer educatief museum over de rol van de Zuid-Afrikanen in de verschillende oorlogen. Interessant is dat de uitleg naast het Engels & het Frans ook in het Afrikaner is aangeduid. Hier in Delville Wood was de vuurdoop van de Zuid-Afrikaanse strijdkrachten. De slag begon op 15 juli 1916 en 5 dagen later kwamen er van de 3.200 manschappen nog 143 overlevenden die in de aanval gingen, uit het bos.
Tijd om iets te zoeken om te slapen en te eten. Bapaume heeft enkele typisch Franse restaurants. La Romance is er een van én een aanrader. Hotel La Paix daarentegen, al heeft het zo’n vredige naam, is zeker te vermijden (verschillende bronnen en persoonlijk geconstateerd) – de eigenaar is meer een Basil Fawlty type en dan nog zonder zin voor humor.
Dag II volgende maal!
