Een tijdje geleden een documentaire gezien over de geschiedenis van de aanpak van de problemen i. v. m. menselijk afval in de grote steden genre Parijs en Londen. Het toilet is geen populaire geschiedkundige cult. Ga vele geschiedkundige werken na en je vindt amper een vermelding. Toch heeft het nederige toilet een lange weg afgelegd sinds de dagen der Romeinen. De Romeinen beschouwden een bezoek aan het toilet als een sociaal evenement. Hygiënisch als ze waren, bouwden ze veel gemeenschappelijke toiletten. Voorbeelden genoeg vind je in Romeinse restanten van forten. In Noord-Engeland zijn er zo verschillende aan de Muur van Hadrianus, waarover we in een volgend ‘t Periodiekske in het lang en het breed zullen uitweiden.

Na de Romeinen werd er weinig of niets meer aan de uitbouw van toiletten gedaan; een kleine opflakkering in de middeleeuwen kwam er nog, maar dan was het wachten tot de tijd van Queen Victoria. Enkele jaren geleden vond ik in het grote Gladstone Pottery musem in Stoke on Trent een bijkomende tentoonstelling genaamd ‘Flushed with Pride’. Dit museum is geheel gewijd aan de geschiedenis van het toilet, gaande van de tijd van Elisabeth I tot het toilet van de toekomst. Je gaat er door Victoriaanse achterbuurten, visueel nagemaakt met geluid en geur. Je komt de grootste collectie van decoratieve Victoriaanse toiletten tegen. Hoe was het dagelijkse leven vóór er riolen, afvoerpijpen en watertoiletten waren.

In Tudor tijd rond 1596 bouwde ene Sir John Harington het eerste toilet met waterspoeling. Hij maakte er ook een voor zijn meter, de toenmalige Queen Elisabeth I.

Het was echter te ingewikkeld en te duur en de Tudors hielden zich maar verder aan de gewone kamerpot.

Jaren en eeuwen gebeurde er bijna niets ter verbetering op het gebied van sanitair.

De problemen begonnen echter wansmakelijke proporties aan te nemen, midden in de 19de eeuw, in de vuile overbevolkte achterbuurten in de steden van het Victoriaanse Groot-Brittannië. Huizen zonder water, riolering, drainage of enige andere vorm van sanitair. Meestal kwam het er op neer dat de achterplaatsen van deze huizen gezamenlijk gebruikt werden om alle afval te storten, terwijl de behoeften in gewone putten werden gedaan. Deze werden ‘privy’ genoemd. Het niet bestaan van enige riolering maakte dat men de ‘privies’ ook moest leegmaken. In het beste geval werd het opgehaald om de landbouwgrond te bemesten. Een feit was duidelijk: de stank was enorm. In “Flushed with Pride” vind je een kopie van de Victoriaanse achtertuin met geur erbij!

Voor het afval opteerde men soms voor het houden van dieren in deze achtertuin of “backyard”. Een varken was een topper om te houden.

Geleidelijk kwam men tot het besef dat het zo niet verder kon. Men begon kleinschalig met drainage en riolering en omhaling van het afval werd een georganiseerde taak.

Stilaan kwam ook de verfijning van het watercloset naar voren. Verbetering na verbetering kwam er, in het museum zie je de hele evolutie met alle modellen.

Doulton (van het gelijknamige porselein) en Twyford brachten modellen op de markt. Twyford is een naam die je nog dikwijls op toiletten in Groot-Brittannië ziet. Door hun connecties met de aardewerkindustrie (The Potteries rond Stoke) begonnen ze te experimenteren met ceramische potten.

14.000 doden in Londen in 1848 door cholera, bracht een speciale gezondheidswet naar voren, die de autoriteiten verregaande macht gaven om toe te zien op een beter sanitair beleid.

Tussen 1859 en 1965 bouwde de ingenieur John Bazalgette onder Londen een ingenieus system van riolering, gebruik makende van ceramische pijpen uit het Doulton assortiment.

Het watercloset werd meer en meer verbeterd. Hoe minder water te gebruiken enz.

De Romeinen maakten ook gebruik van publieke toiletten, maar na hun vertrek vond je ‘ze’ nergens meer. De Victorianen hadden er echter, door hun grotere steden, opnieuw oor naar. In 1852 kwam in Londen het eerste publieke toilet, enkele jaren later gevolgd door de eerste publieke toiletten voor de ondergrondse of metro.

 

In het laatste deel van “Flushed with Pride” vind je hoe mensen in extreme omgevingen naar het toilet gaan. Astronauten en SAS-mannen, ‘de speciale eenheid van het Britse leger’ zijn er een voorbeeld van. Ook hier de geschiedenis van het toiletpapier. De Romeinen, waarmee we begonnen, gebruikten sponsen, gespied op houten stokken, die ze soms nog in een ontsmettingsbad dipten!

(Wordt vervolgd)