England ánders nr. 10 oogt ook totaal anders!
In sommige landen zijn er stukjes grond die voor eeuwig aan de Britten zijn geschonken. Die grond wordt beheerd door the Commonwealth War Graves Commission. Vanaf WO I zouden de soldaten van het Britse rijk bijna letterlijk blijven waar ze gevallen zijn.
Vooral Noord-Frankrijk en De Westhoek zijn bezaaid met grote en kleine kerkhoven.
De plannen werden met veel gevoel voor detail uitgevoerd.
In 1917, na een periode van overleg, kwam die CWGC tot stand onder leiding van Fabian Ware. Nu ziet ze toe op het onderhoud van kerkhoven en monumenten in ongeveer 150 landen.
Frappant is dat er geen onderscheid is in rang: elk graf heeft dezelfde witte steen, vroeger Portland stone, nu Italiaanse Botticino Steen (minder onderhoud).
Elke steen draagt het regimentteken, het nummer en de rang en soms een tekst van de familie.
Onbekende soldaten dragen de naam “Known unto God”. Deze tekst, samen met nog andere, kwam van Rudyard Kipling, de schrijver. Zijn zoon Cap. John Kipling werd vermist in de slag van Loos in 1915 en in 1991 is zijn lichaam gevonden.
Elke begraafplaats heeft grasperken die zo uit een golfterrein konden komen en bloemperken die onderhouden worden zoals bij Britse landhuizen.
Een Stone of Remembrance en Cross of Sacrifice vind je ook bijna overal (Luytens en Blomfield, de architecten, waren hiervan het brein en Kipling bezorgde de teksten. “Their name liveth for Evermore”.
Bij twijfel vind je ook nog: “Believed to be buried”, “Buried near this spot” of “Known to be buried”.
Ook grote monumenten zoals de Meense poort, Thiepval en Bayeux vallen onder de CWGC.
Noord-Frankrijk en België hebben elk nog een kerkhof waar het register, dat je in een kastje bij het betreden vindt, nog open is. Hier worden eventuele resten bijgezet, die men per toeval vindt (voor België het “Cement House Cemetery” bij Pilkim).
Op sommige burgerkerkhoven vind je ook nog geïsoleerde graven van CWGC. Zo is de auteur van het beroemde gedicht “In Flanders Field”, Dr. John Mc Crae, begraven op het “cimetière communal” in Wimereux bij Boulogne. Hij schreef het gedicht in het “ ADS” (advanced dressing station )= soort eerste hulp, van Essex farm bij Ieper. In Wimereux liggen de stenen plat, als gevolg van het onstabiele karakter van de ondergrond daar. Je vindt dit ook op Mill Road Cemetery in de streek van de Somme, dicht bij de Ulster Tower. Alle grafstenen liggen plat doordat de ondergrond hier bezaaid is met Duitse tunnels.
De namen van de begraafplaatsen hebben meerdere oorsprongen en zijn daarom zo gevarieerd. Zo vind je in de Sommestreek een “Cabaret Rouge” en het grootste Tyne Cot bij Passendaele is afgeleid van de rivier Tyne in Noord-Engeland en cot naar een schuur die er stond.
De rust die van de kerkhoven uitgaat, is enorm. Je hebt de wind, die soms over de liggingen waait en je staat stil bij de vele namen, leeftijden en teksten.
Op mijn tochten heb ik veel kerkhoven bezocht. Meestal ben je er alleen. Enkele die een diepe indruk op me maakten zijn: Vendresse in het Aisne gebied in Frankrijk, vooral door de ligging en New Brandhoek, juist voorbij Vlamertinge, waar Cpt. Dr. Noel Chavasse, een Engelse orthopedist, die als enige in WO I een dubbele VC heeft gekregen, begraven ligt. Victoria Cross (VC) is de hoogste onderscheiding in het Britse leger, meestal postuum toegekend! Het VC wordt ook op elke zerk vermeld en bij Dr. Chavasse zie je er twee naast elkaar.
Ik zou het bijna vergeten, maar ook de gesneuvelden na WO I zijn op dezelfde wijze geëerd.
Zo vind je in Normandië, in de Calvadosstreek, “Jerusalem Cemetery” bij Chouain. Dit was een Rode Kruis standplaats, waar maar 47 manschappen liggen. Onder hen “Private J. Banks” 16 jaar (July 1944), één der jongste slachtoffers van WO II).
Het kerkhofje ligt bijna in de tuin van de aangrenzende boerderij “Ferme de Belval”, waar je oorspronkelijke Calvados van 45° kan kopen. Van de eigenares krijg je ook alle verhalen over het kerkhofje. Na de oorlog wou de CWGC het kleine perk overbrengen naar het grote Bayeux, maar de toenmalige burgemeester heeft zich daartegen verzet. Ze zei: “Het zijn onze jongens nu en ze blijven hier.”
In Bayeux, de volgens mij meest Britse stad in Frankrijk, vind je op de grote laan bij het kerkhof het museum ( =Avenue Fabian Ware )het Bayeux memoral. De Latijnse tekst die er op staat, betekent:
“Wij die ooit veroverd zijn door Willem, hebben nu het vaderland van onze veroveraar bevrijd”. NOS A GULIELMO VICTI VICTORIS PATRIAM LIBERAVIMUS)
(1066, slag bij Hastings – Willem de Veroveraar verslaat King Harold en Willem kwam uit Normandië)
